De prinses die, in tegenstelling tot de etiquette voor de liefde koos, de jaloezie van het Europese hof op zich haalde en een internationaal schandaal veroorzaakte. Ze was zo anders dan veel van de al even rebelse beroemdheden van vandaag dat ze niet zo veel energie stak in het creëren van een controversieel imago, maar in het verhogen van het aanzien van de regio waar ze van hield. Dit stukje land maakt deel uit van de Sudeten.
We kunnen nog steeds genieten in Polen van hetgeen Marianne van Oranje (bekend als Marianna Orańska) heeft bereikt. De toeristische route met haar naam herinnert ons daar aan. Op de route komen we culturele en natuurlijke bezienswaardigheden tegen. Het kroonjuweel is ongetwijfeld het paleis in Kamieniec Ząbkowicki. Bij een bezoek aan Neder-Silezië kom je de naam Marianne vaak tegen. Voorbeelden hiervan zijn de steengroeve "Witte Marianne" bij Stronie Śląskie, Marianne Rotsen op Żmijowiec, of Marianne’s weg die naar de Płoszczyna-pas leidt.
STORMACHTIG LEVEN
Marianne van Oranje, eigenlijk Wilhelmina Frederika Louise Charlotte Marianne, werd geboren op 9 mei 1810 in Berlijn. Zij was Koningin der Nederlanden, de jongste dochter van koning Willem I van Oranje en zijn vrouw, Frederika Louise van Pruisen (Wilhelmine von Preußen, die onder andere een geseculariseerd klooster in Henryków kocht). Als kind was zij voorbestemd om herinnerd te worden. Ter ere van haar werd een perensoort "Prinzessin Marianne" genoemd (ook bekend als Salisbury of Beurré Hardy).
Vanaf het begin was Marianne ongelukkig met haar relaties. Haar verloving met de voormalige prins van Zweden Gustav werd geannuleerd. Marianne was getrouwd met een naast familielid, namelijk een jaar oudere broer van haar oom, Albrecht Pruisen. De bruiloft vond plaats in 1830. Het huwelijk bleek echter geen idylle te zijn. Het echtpaar woonde in de Berlijnse residentie Prinz-Albrecht-Paleis, die door de beroemde architect Karl Friedrich Schinkel werd gerenoveerd. Ze hadden vijf kinderen. Er was echter sprake van overspel: Marianne verliet haar man en raakte tot de verrassing van het hof zwanger van haar nieuwe partner. Dit sloot haar uit van het leven van de Pruisische elite. Ze werd geconfronteerd met veel onaangename gebeurtenissen: haar contact met de kinderen en de mogelijkheid om in het land te verblijven werd beperkt. Het is echter belangrijk voor de geschiedenis van Neder-Silezië dat de hertogin eigenaar was van een woning in het Kłodzko-gebied. Ze was maatschappelijk zeer actief in de regio. Zo liet ze wegen, werkplaatsen, paleizen, kerken en andere objecten bouwen. Ze was ook betrokken bij de ontwikkeling van mooie berggebieden en het ontkiemende toerisme in de Sudeten.
De nieuwe eigenaar van het landgoed is voortvarend bezig geweest met de uitbreiding en ontwikkeling ervan. Een jaar na de aankoop kocht Marianne bijna 9000 ha in het Bialskie gebergte en het Śnieżnik massief en meer dan 4000 ha in het Bystrzyckie gebergte. In totaal omvatte haar landgoed 2 steden, 35 dorpen en 16 duizend hectare grond. De zorg van de hertogin voor de vermenigvuldiging van haar eigendom bleef niet beperkt tot nieuwe aankopen. De eigenaresse zorgde voor de economische ontwikkeling van haar landgoederen door middel van een aantal investeringen. Ze verbond verre hoeken van haar uitgestrekte landgoed met een wegennet.
Foto's: M.Janczyszyn en W.Jurewicz
De belangrijkste van deze wegen is de 55 km lange Marianna's Weg, gebouwd in de jaren 1845-1860, die Kamieniec Ząbkowicki verbindt met Złoty Stok en de Płoszczyn Pas, waar de douanepost was gevestigd (vandaag de dag een toeristische grensovergang). Het recht om invoerrechten te innen opende een andere bron van inkomsten voor de hertogin. De aanleg van deze belangrijke weg wordt herdacht door een obelisk voor de Evangelische kerk in Lądek, waarop een helaas vernielde inscriptie stond: Wegenbouwer, Prinses Marianna der Nederlanden.
Marianna heeft de regio actief ondersteund door het gratis ter beschikking stellen van percelen grond en bouwmaterialen aan degenen die zich op haar terrein willen vestigen. De hertogin richtte 3 bosgebieden op en bouwde 26 boswachtershuizen, ze exploiteerde niet alleen het bos, maar plantte ook nieuwe. De hertogin liet bij de Stójkowastraat een metaaloven bouwen voor de verwerking van het erts dat in het gebied werd gewonnen. Nadat de ijzervoorraden waren uitgeput, bouwde de hertogin een glasfabriek in Stronium, ter ere van Oranienhütte (na de Tweede Wereldoorlog omgedoopt tot "Violetta"). Op het nabijgelegen Teutoonse Ridderplein stichtte ze de marmergroeve Mariannenbruch (de huidige "Witte Marianna").
De activiteit van de hertogin heeft ook bijgedragen aan de ontwikkeling van de kuuroord in Lądek en vervolgens aan het toerisme, met name in het gebied van Międzygórze. Ze liet de bestaande mineraalwaterbronnen in het kuuroord Lądek renoveren. Een van hen werd naar haar genoemd (helaas na de laatste oorlog vrij abstract hernoemd naar "Dąbrówka").
DE MOEDER VAN DE ARMEN EN WEZEN
Marianne schreef ter nagedachtenis aan haar onderdanen als "de moeder van de armen en wezen". Parochies, liefdadigheidsinstellingen en individuele inwoners waren dankbare ontvangers van haar liefdadigheid. In Kamieniec richtte ze een borduurschool voor meisjes op, het zogenaamde "Weduwenfonds", een school, een tehuis, een ziekenhuis en een evangelische kerk. Ze ondersteunde de katholieke parochie en het heiligdom in Bard financieel (hoewel ze zelf evangelisch was!), ze nam lokale boeren in dienst om te werken aan de bouw van de residentie in Kamieniec, organiseerde werkgelegenheid voor hen en zorgde voor voedsel tijdens de ramp van de mislukte oogst in 1847. Ze betaalde leerkrachten, ondersteunde scholen en arme studenten financieel, waarbij ze de nadruk legde op het onderwijs van boerenkinderen.
De laatste jaren van Marianne's leven waren gewijd aan intensief liefdadigheidswerk. Ze bleef voor de armen zorgen in al haar bezittingen. Ze beheerde ook een mecenaat over kunstenaars, schrijvers en geestelijken. Bijna tot in de laatste dagen van haar leven bleef ze zich inzetten voor haar onderdanen. Ze stierf op 29 mei 1883 in Reinhartshausen.
OP DE ROUTE MET MARIANNE
Het uitgebreide erfgoed van Marianne van Oranje bevat een interessante culturele en toeristische waarde op het ontmoetingspunt van het Kłodzko-land en het historische Neder-Silezië en het buitenlandse deel van de regio dat České Slezsko heet. In dit gebied was het dankzij het partnerschap van lokale overheden mogelijk om de grensoverschrijdende route van de Prinses Marianne van Oranje te realiseren. Het omvat attracties in het gebied waarmee Marianne verbonden was, met bijzondere nadruk op "Marianna’s objecten", d.w.z. objecten welke zijn gecreëerd of beschikbaar zijn gesteld dankzij de inzet van de prinses. Dit zijn onder andere schuilplaatsen, kerken, paleizen, landhuizen, rotsen en andere objecten. De route begint in Ząbkowice Śląskie en loopt door Kamieniec Ząbkowicki, Złoty Stok, Lądek-Zdrój, Stronie Śląskie, Stare Mesto, Kraliky, Międzylesie, Międzygórze, Javornik en Bila Voda.
Op de foto: kuuroord in Lądek-Zdrój
Het is de moeite waard om enkele speciale punten op de route te noemen. De naam zegt het zelf al: de Mariannarotsen in het Śnieżnik-massief. Er is ook een herberg op de Hala pod Snieznikem. Een andere bekende parel is de Wilczki waterval in het reservaat van het Śnieżnik Landschapspark. Marianne heeft bijgedragen aan de aanpassing (loopbruggen, uitzichtpunten, herberg) en de popularisering van deze bijzondere natuurlijke attractie van de bergen. Het is de op één na grootste waterval in de Sudeten. In Złoty Stok vinden we "Marianne's Put". De voormalige Evangelische kerk, nu een ruïne, is ook een spoor van de hertogin in Lądek. Marianne's Bron (na de oorlog ook wel bekend als Dąbrówka) valt ook op in het kuuroord. In Stronie Śląskie is een landhuis bewaard gebleven dat onderdeel uitmaakte van de aristocratie.
Uitzonderlijk is Marianna Oranska's paleis in Kamieniec Ząbkowicki - een echte parel. Het paleis is ontworpen door de vooraanstaande architect Karl Friedrich Schinkel. De bouw van het paleis duurde tientallen jaren, de bouw begon in 1839, werd uiteindelijk voltooid in 1857, maar de decoratie werd nog steeds bewerkt tot 1900. Het was een van de mooiste neogotische residenties in Midden-Europa. In 1945 werd het leeg geroofd en verwoest door Sovjetsoldaten. Een paar maanden later werd de vernietiging voltooid door een brand. Momenteel wordt het gerenoveerd en gedeeltelijk herbouwd. Het is een van de grootste attracties van de regio.
