De feestelijke viering van de 80ste verjaardag van de bevrijding van Breda duurt dit jaar maar liefst twee weken! Het gedetailleerde programma is o.a. te vinden op de website van de Stichting Serce Polski. Het programma van 80 jaar Bevrijding Breda is ook te vinden op de website van het Maczek Memorial Breda via www.maczekmemorialbreda.nl/agenda. De komende weken wordt dit programma steeds iets completer.
Generaal sprak tot zijn soldaten: "Vecht zoals de Poolse soldaat altijd heeft gevochten door de hele geschiedenis heen. Vecht hard en ridderlijk."
Nadat de geallieerden de Duitsers uit Frankrijk hadden verdreven, streefden ze naar een snelle ontwrichting van de Wehrmacht in België en Nederland. De Eerste Poolse Pantserdivisie, opererend binnen het Tweede Canadese Korps, ging tot de aanval over en veroverde binnen korte tijd verschillende dorpen en kleine steden - de ingenomen posities waren een voorbereiding op de aanval op Breda.
De Duitsers bezetten verdedigingsposities met de kracht van drie infanteriedivisies - bestaande uit ongeveer 45.000 goed bewapende soldaten, die beschikten over ongeveer 200 anti-tankkanonnen. Daartegenover stond een uitstekend getrainde en ervaren Poolse pantserdivisie met een sterkte van ongeveer 15.000 soldaten, die meer dan 300 tanks tot hun beschikking hadden, waaronder uitstekende Britse Cromwell-jachttanks, evenals ongeveer 450 stukken artillerie.
Het gevaar van vernietiging
Voorafgaand aan een aanval vereiste de militaire praktijk langdurig artillerievuur, ondersteund door luchtbombardementen. Het is niet moeilijk om je de gevolgen voor te stellen voor de stad en haar inwoners. Breda, bekend om zijn monumentale architectuur, zou vernietigd worden, en de inwoners (zonder schuilkelders) zouden begraven worden onder het puin van hun huizen.
Generaal Maczek, de commandant, maar bovenal een gecultiveerd man, opgeleid als filoloog en filosoof, wilde de verliezen onder de burgerbevolking minimaliseren. Het was ook zijn wens dat het onschatbare historische erfgoed van de stad geen schade zou oplopen.
De "Zwarte Duivels" zouden aanvallen zonder voorafgaand artillerievuur. Maczek verzocht ook het geallieerde commando om af te zien van luchtbombardementen, en hij instrueerde zijn soldaten om het gebruik van tankgeschut te beperken.
“Wij spaarden de steden, brachten geen schade aan, en gedroegen ons niet zoals de Duitsers of andere barbaren. (...) Snelheid en verrassing zijn de elementen waarmee veel meer bereikt kan worden dan met een grote hoeveelheid bombardementen, gebruikte munitie en opgehoopt materieel.” Generaal Stanisław Maczek op Poolse Radio, terugdenkend aan de bevrijding van Breda.
Foto's: Stichting Serce Polski, 2019
De zegevierende manoeuvre
De Duitsers waren voorbereid op een aanval vanuit het Westen, in overeenstemming met de richting van het geallieerde offensief. De Poolse 10e Pantsercavaleriebrigade, onder leiding van kolonel Tadeusz Majewski, omzeilde Breda vanuit het Noorden, maakte een bocht van 90° en viel de stad vervolgens aan vanuit het Oosten, waardoor ze volledig verrast werden. Uit angst voor omsingeling trokken de Duitsers zich terug uit de stad. Slechts 24 uur later, op 29 oktober 1944, kon Breda van de vrijheid genieten. De vreugde onder de inwoners was enorm. De binnentrekkende Polen werden met ovaties begroet door menigten Nederlanders.
Bartholomeus van Slobbe, de burgemeester van Breda, samen met de hele gemeenschap van de stad, kende de Poolse soldaten de Zilveren Medaille van de Stad Breda en een ereburgerschap toe, terwijl op verzoek van de inwoners van Breda generaal Maczek het ereburgerschap van Nederland kreeg toegekend.
"Ik was trots op die wit-rode vlaggen, het verhoogde de moraal. Mijn eerste indruk was alsof ik terugkeerde naar een Poolse stad, er waren wit-rode vlaggen in de ramen, er waren stickers met de tekst 'Dank u, Polen' in de ramen." Generaal Stanisław Maczek, terugdenkend aan de dag van de bevrijding van Breda.
Beleef het verhaal van Generaal Maczek en zijn soldaten van de 1e Poolse Pantserdivisie tijdens de Tweede Wereldoorlog in Maczek Memorial in Breda!
Op 12 april 1945 bevrijdden soldaten van de 1e Poolse Pantserdivisie het krijgsgevangenenkamp in Oberlangen (omgeving Ter Apel). Daar waren 1728 vrouwen van het AK (Binnenlandse Leger) die hadden gevochten in de Opstand van Warschau en na de onderdrukking van de opstand daar waren opgesloten. Voor de Poolse soldaten van generaal Maczek voelde het alsof ze een stukje van Polen hadden bevrijd. Vaders uit Warschau vonden daar hun dochters, broers hun zussen en sommigen hun vrouwen. Drie van zulke echtparen vestigden zich na de oorlog in Breda, omdat Poolse soldaten die in de Tweede Wereldoorlog hadden gevochten, niet konden terugkeren naar het door Stalin bezette Polen.
80e herdenking van de Opstand van Warschau
“Het grootste geluk van elke Poolse soldaat zou immers zijn om te vechten in Polen, in Warschau. De Poolse Pantserdivisie brengt hulde aan de soldaten en de burgers van de Hoofdstad. Wij beloven dat we de door jullie gebrachte offers honderdvoudig zullen wreken. “ Generaal Stanisław Maczek, 1 september 1944
De opstand begon op 1 augustus 1944 en duurde 63 dagen. Het was de grootste slag die gevoerd was tijdens de Tweede Wereldoorlog door een ondergrondse organisatie tegen bezettingstroepen.
- ongeveer 30.000 soldaten van het Armia Krajowa (Binnenlandse Leger) namen de strijd op, slechts 10 procent van de opstandelingen was bewapend
- ze moesten het opnemen tegen 20.000 volledig bewapende soldaten die gebruik maakten van gepantserde frontunits, artillerie en vliegtuigen
- 18.000 opstandelingen werden gedood en 25.000 raakten gewond, ong. 150.000-200.000 burgers kwamen om het leven
In de maanden na de val van de opstand plunderden, verbrandden en bliezen de Duitsers systematisch delen van de Poolse hoofdstad op, de stad werd voor bijna 85% verwoest. Uiteindelijk trokken ze zich op 17 januari 1945 terug, waardoor troepen van het communistische Rode Leger Warschau konden binnenkomen.
Museum van de Opstand van Warschau
Foto: Muzeum Powstania Warszawskiego
