„Een vrij volk met vrije volkeren, een gelijke onder de gelijken”, de Republiek der Beide Volkeren
Op 1 juli 1569 werd de Unie van Lublin getekend – een internationaal verbond tussen het Koninkrijk Polen en het Grootvorstendom Litouwen. Op deze wijze ontstond de Republiek der Beide Volkeren, met qua grondgebied (1 miljoen km2) het grootste en sterkste Europese land met meerdere volkeren, waarvan 40% van de bevolking Polen waren. Aan de grenzen woonden o.a. Litouwers, Russen, Duitsers, Letten, Joden, Tataren en Armeniërs met verschillende religies, taal en gebruiken. De Republiek fungeerde als brug tussen het Westen en Oosten. Het verbond hield bijna 400 jaar stand.
Als gevolg van de Unie van Lublin ontstond een federale staatsorganisatie bestaande uit de twee voorheen afzonderlijke staten, die niet alleen verbonden waren door een gemeenschappelijke heerser, maar ook door een parlement, geld en leger, met behoud van een eigen bestuur, rechterlijke macht, rechtssysteem, officiële talen, vrijheid van vestiging en aankoop en handel van goederen in beide landen. Deze situatie was uitzonderlijk voorbeeld van democratische integratie van het toenmalige Europa, beduidend verschillend van personele unies van veel andere landen, verenigd door een feodale heerser of een absolute heerser in de Vroegmoderne Tijd.
Het Koninkrijk Polen en het Grootvorstendom Litouwen verbeeld als twee gelijke koninginen
De beroemde historicus en kenner van de Vroegmoderne Tijd, prof. Władysław Konopczyński, schreef in de jaren 20 van de 20e eeuw het volgende over de Unie van Lublin: „ Nooit in de geschiedenis hebben gescheiden naties een blijvende gelofte afgelegd met minder druk. Het gebeurde volgens de wensen van honderdduizenden, met alleen verontwaardiging voor een handvol geprivilegieerden en voor hun trots [...]. Dit was geen kleine administratieve verandering [...], maar een daad van groot historisch belang.”
Een staat zonder religieuze oorlogen
Het grondgebied van de Republiek werd bewoond door Polen, Litouwers, Oekraïners, Duitsers, Armeniërs, Wit-Russen en Joden (de grootste Joodse bevolkingsgroep van Europa), die verschillende religies beleden: katholicisme, protestantisme, orthodoxie, islam en jodendom. Ondanks deze grote etnische en religieuze diversiteit in het gehele grondgebied van het Pools-Litouwse Gemenebest, was de religieuze tolerantie, die het vreedzaam naast elkaar bestaan van verschillende religies mogelijk maakte, wettelijk gegarandeerd, terwijl in andere Europese landen religies die niet tot de heersende religie behoorden, vervolgd werden.
Bepalingen
- Het Gemenebest had vanaf de ondertekening slechts één heerser die door beide naties gekozen werd en slechts één keer werd gekroond, in Krakau;
- een gezamenlijk parlement in Warschau, waar 48 Litouwse afgevaardigden naast 114 Poolse afgevaardigden zaten, en een senaat (met 113 Poolse senatoren en 27 Litouwse senatoren)
- gemeenschappelijke verdediging,
- gemeenschappelijk buitenlands beleid,
- gemeenschappelijk munt (maar met verschillende afdrukken – de adelaar in het koninkrijk en een ridder in Litouwen)
- De identiteit van Litouwen werd gewaarborgd door het handhaven van de eigen titels, functies en centrale instellingen door de gelijkheid tussen het Groothertogdom en het Koninkrijk te garanderen.
- Er werd besloten om de wetten te verenigen, hetgeen uitgevoerd zou worden door een commissie samengesteld uit Litouwers.
Het Poolse koninkrijk behoorde volledig bij de beschaving van het westerse christendom (Res Publica Christiana, zoals dit toen in dit deel van Europa werd gedefinieerd). Het Groothertogdom Litouwen bestond uit grote gebieden tussen de Oostzee en de Zwarte Zee (tegenwoordig Litouwen, Wit-Rusland en Oekraïne) en omarmde de laatste heidense natie in heel Europa, de Litouwers en een grote orthodoxe bevolking - de Roethenen, de voorouders van de hedendaagse Wit-Russen en Oekraïners.
Het unieke karakter van de Unie van Lublin is hoofdzakelijk gebaseerd op het feit van de vreedzame, democratische en sociaal aanvaarde unie van twee onafhankelijke staten binnen een gemeenschappelijke staat, met behoud van hun culturele en juridische identiteit, dat heeft geleid tot de economische en culturele integratie van een groot deel van Midden- en Oost-Europa.
Bezoek plaatsen gerelateerd met de Unie van Lublin
Het UNESCO “Memory of the World”-programma
Als onderdeel van het programma "Memory of the World" wordt sinds 1997 een wereldlijst van onschatbare geschreven documenten opgemaakt, waaraan meer dan 350 objecten uit de hele wereld zijn verzonden, waaronder 17 documenten of bronmateriaal van instellingen in Polen.
De Akte van de Unie van Lublin werd geëerd met een vermelding op de lijst in 2017 als een gezamenlijke toetreding van Polen, Litouwen, Letland, Wit-Rusland en Oekraïne.
Fot. Danuta Matloch
