Over Wojtek zijn twee boeken geschreven, er zijn verschillende gedenkstenen her en der over hem. In Edinburgh is zelfs een standbeeld voor hem opgericht. Wat was zijn achternaam? Hij had geen achternaam. Dat hoefde niet. Hij was een beer. Een mascotte voor de soldaten van het Tweede Poolse Korps en hij vergezelde hen op de oorlogsroute. De marsroute die door Irak, Syrië, Palestina, Egypte en Italië voer staat voor eeuwig ingeschreven in de geschiedenis van het Poolse leger.
Zie korte film in het Engels over zijn avonturen
De geschiedenis van de dappere beer begon in de bergen van Hamadan. Wojtek was een Syrische bruine beer. Zijn moeder werd door een jager gedood. Op 8 april 1942 kocht luitenant Tarnowiecki de beer van twee Perzische jongens voor een paar blikjes rundvlees. Hij kreeg de naam Wojtek, de officiële rang van soldaat, een eigen legerboekje met identificatienummer en later ook soldij, te weten een dubbel rantsoen voedsel.
De beer werd met veel zorg omringd. Omdat hij aanvankelijk nog niet kon eten voedden de soldaten hem met gecondenseerde melk uit een oude wodkafles, geïmproviseerd met een fopspeen als babyfles. Na verloop van tijd ging de beer over op een dieet bestaande uit fruit, zoete siroop, marmelade, honing en…bier.
Een dergelijke voeding was bij uitstek geschikt voor hem. Het ontbrak de beer echter aan gevoelsleven. Daarom kroop hij vaak ‘s nachts, ook als was hij inmiddels volwassen, bij slapende soldaten in de tent om te “knuffelen”.
Om een hart onder de riem te steken
De 22e Artillerie Bevoorradingscompagnie raakte al snel gehecht aan de nieuwe vriend. Vooral omdat de beer een welkome afleiding was van de dagelijkse oorlogsrealiteit. Wanneer de uitgeputte soldaten terugkeerden naar de basis van de compagnie, begroette Wojtek hen altijd vreugdevol, hetgeen de gemoedstoestand van de soldaten enorm verbeterde. Vergelijkbaar was het als hij worstelde met de soldaten. Wojtek won weliswaar altijd maar dat hij vervolgens het gezicht van de soldaat ging likken was voldoende compensatie voor het verlies. Het ontbrak niet aan vele andere grappige situaties. Bijvoorbeeld toen hij een kraan beklom en als een circusartiest aan één arm zwaaide en vervolgens van de kraan afgleed.
Komische situaties gebeurden ook op de stopplaatsen. Wanneer een konvooi halt hield, bonden de verzorgers hem tijdelijk vast aan een paal. Dat was uiteraard voor de vorm. Want als Wojtek zijn plaats wilde wijzigen trok hij de paal simpelweg uit de grond en plaatste hij de paal ergens anders weer in de grond. Dit is echter niets vergeleken met wat hij in Italië uitspookte. Op een gegeven moment verliet Wojtek het konvooi en rende naar het strand. Zonnebadende Italiaanse meisjes renden verschrikt en in grote haast weg terwijl Wojtek in alle rust een bad nam in de zee en na enige tijd braaf terugkeerde naar het legerkamp.
De beer was echter niet alleen de mascotte van de compagnie. Weldra bleek ook dat hij een volwaardige strijdmakker was. Hij sjouwde onder andere munitie tijdens de gevechten bij Monte Cassino. Ondanks de chaos en de exploderende granaten bracht hij dapper munitie naar de artillerieposities. Dat was zo een ongebruikelijk tafereel dat één van de Poolse soldaten dit op papier wilde vereeuwigen. Zijn schets werd spoedig het logo van de 22e Artillerie Bevoorradingscompagnie. De soldaten droegen het als schouderpatch op hun uniform en het logo werd op alle vrachtwagens van de compagnie geschilderd.
Hij nam deel aan de strijd niet alleen bij de Slag om Monte Cassino maar ook bij de verovering van de strategisch belangrijke havenstad Ancona, bij de doorbraak van sterke fortificaties in de Apennijnen en bij de inname van Bologna. De militaire carrière van Wojtek floreerde, de beer oefende en vocht aan de zij van de soldaten en daarvoor werd hij beloond met promotie tot de rang korporaal.
Een welverdiend pensioen
Toen de oorlog tegen het einde liep werd de 22e Artillerie Bevoorradingscompagnie overgeplaatst naar Glasgow in Schotland. Winfield Park, waar de soldaten ingekwartierd waren, werd een bijzonder plek. Wojtek werd al gauw de lieveling van de plaatselijke bevolking en er werd veelvuldig over hem in de pers geschreven. De lokale Pools-Schotse vereniging benoemde hem zelfs tot lid. Na de demobilisatie veranderde het lot van de heldhaftige beer ingrijpend. Er werd namelijk besloten om de beer aan de dierentuin in Edinburg te schenken. De directeur van de dierentuin beloofde goed voor Wojtek te zorgen en aan niemand te geven zonder toestemming van de compagniecommandant, majoor Antoni Chełkowski. 15 november 1947 was de dag waarop de soldaten afscheid moesten nemen van Wojtek.
De soldaten vergaten hun strijdmakker echter niet. Wojtek werd zeer regelmatig bezocht door zijn oude kompanen en, geen acht slaand op de waarschuwingen van de verzorgers, klommen zij over de omheining om hem te begroeten. Dit duurde tot december 1963. Zijn dood vervaagde echter niet de herinnering aan de beroemde beer. In Edinburg hangt een gedenkplaat ter ere van Wojtek en op zondag 7 november 2015 werd een standbeeld van Wojtek onthuld. Een klein beeldje van de beer bevindt zich ook in het Imperial War Museum in London en in het Canadian War Museum in Ottawa.
Standbeeld van Wojtek in Edinburg
Foto: wnieznane.pl
