De geschiedenis van Gdansk gaat meer dan duizend jaar terug. Door zijn ligging op het kruispunt van belangrijke handelsroutes, zowel over land als over zee, heeft de stad door de eeuwen heen gefungeerd als een ontmoetingsplaats van sterk uiteenlopende culturen, nationaliteiten en religies.
De geschiedenis van Gdansk gaat meer dan duizend jaar terug. Door zijn ligging op het kruispunt van belangrijke handelsroutes, zowel over land als over zee, heeft de stad door de eeuwen heen gefungeerd als een ontmoetingsplaats van sterk uiteenlopende culturen, nationaliteiten en religies. De eerste keer dat we de naam Gdansk in geschreven vorm tegenkomen is in 997. In de tweede helft van de tiende eeuw was aan de Wisla een nederzetting ontstaan, die tevens als militaire versterking en haven fungeerde.
Duitse Bond
In het kielzog van toenemende handel en visserij ontstonden er ambachtsgilden, en al snel werd Gdansk de belangrijkste stad van Pommeren. Ook toen de ridders van de Duitse Bond de stad in 1308 in handen kregen, bleef Gdansk in hoog tempo groeien. In 1361 sloot Gdansk zich aan bij de Hanze, het samenwerkingsverband tussen handelaren en steden dat in noordelijk Europa was ontstaan. Uiteraard droeg dit sterk bij tot de verder ontwikkeling van de handel en de versterking van de positie van de stad.
Nadat de Duitse Orde in 1410 was verslagen, werd Gdansk in 1457 onderdeel van de Poolse Kroon. Als teken van erkenning van de grote verdiensten van de stad, schonk koning Kazimierz Jagiellonczyk de stad diverse privileges, waaronder onafhankelijkheid als autonome stad.
Gouden periode
De driehonderd jaar die hierop volgden worden traditioneel de ‘gouden periode’ van Gdansk genoemd. Gedurende deze periode was Gdansk een van de rijkste en belangrijkste steden van Europa. De religieuze vrijheid die in de zestiende eeuw was ontstaan, maakte de stad tot een smeltkroes van nationaliteiten en religies. Deze ‘gemeenschap van verschillen’ leverde een serieuze bijdrage aan de verdere ontwikkeling van de stad. Gdansk was op dat moment een van de weinig plaatsen in de wereld waar een dergelijke sfeer van tolerantie bestond. De Zweedse oorlogen en de verdelingen van Polen in de achttiende eeuw, brachten de welvaart van Gdansk ernstige slagen toe. In 1793 werd de stad afgesneden van Polen en geannexeerd door Pruisen. Wat volgde was een periode van langzame teloorgang, iets waar ook de Napoleontische oorlogen een bijdrage aan leverden.
Tweede Wereldoorlog
Als onderdeel van het Verdrag van Versailles werd in 1919 de vrijstaat Gdansk uitgeroepen, internationaal beter bekend als Danzig. Het bracht de stad tijdelijk terug in het gezelschap van de elitehavens van Europa. Toen in 1933 de nazi’s in Duitsland aan het bewind kwamen, werd Gdansk het toneel van steeds verder escalerende fascistische terreur. Op 1 september 1939, rond 4.30 uur in de ochtend, brak in Gdansk de Tweede Wereldoorlog uit, toen het Duitse slagschip Schleswig-Holstein het vuur opende op het Poolse douanekantoor op het schiereiland Westerplatte. De heldhaftige tegenstand die werd geboden op Westerplatte en in het Poolse postkantoor in de stad zelf, markeerde een nieuw, tragisch hoofdstuk in de geschiedenis van Gdansk.
Vrijheidsidealen
De oorlog en de buitengewoon felle strijd rond de bevrijding van de stad, zorgen ervoor dat Gdansk in 1945 bijna geheel was verwoest. De wederopbouw duurde decennia, maar leidde er uiteindelijk toe dat de stad in zijn vroegere glorie herrees. Opnieuw wekte Gdansk de aandacht van de wereld en werd het symbool voor de vrijheidsidealen van de Polen. Sinds 1945 maakte Polen deel uit van het door de Sovjet-Unie gedomineerde ‘Oostblok’. In de periode tussen het eind van de Tweede Wereldoorlog en de uiteindelijke val van het communisme in 1989, kwamen de inwoners van Gdansk maar liefst zeven maal in opstand tegen het communistische bewind.
Toeristenbestemming
In 1980 werd in Gdansk de eerste vrije vakbond Solidarnosc geboren, geleid door de charismatische elektromonteur Lech Walesa, die in 1983 de Nobelprijs voor de Vrede ontving en van van 1990 tot 1995 president van Polen zou worden. De stakingen op de toenmalige Leninwerf, in augustus 1980, luidden het begin van het einde in voor het communisme in Polen en zelfs in heel Europa. Na het verdwijnen van het IJzeren Gordijn ontwikkelde Gdansk zich snel tot een van Polens populairste toeristische bestemmingen. Statig, dynamisch en sfeervol, mag het zich vandaag opnieuw met zijn oude benaming ‘Parel van het Noorden’ kronen.
