De geschiedenis van Warschau is in veel opzichten representatief voor die van heel Polen: een afwisseling van triomf en tragiek, van grandeur en misère. Maar na elke slag volgde er een wederopstanding.
Hertogdom
Voor een Europese hoofdstad verscheen Warschau relatief laat op het toneel. Hoewel er aanwijzingen zijn dat het gebied waar de stad zich nu bevindt al in de tiende eeuw werd bewoond, stammen de eerste geschreven bronnen pas uit de veertiende eeuw. Toen was Warschau de hoofdstad van het hertogdom Mazovia.
Hoofdstad
Vervolgens ging de stad deel uitmaken van het Poolse koninkrijk. Nadat Polen en Litouwen in 1569 tot één staat werden verenigd, besloot het parlement zich in Warschau te vestigen, omdat de stad zo centraal was gelegen. Nog belangrijker werd de stad toen koning Zygysmunt III in 1596 besloot de hoofdstad van Polen te verplaatsen van Krakau naar Warschau.
Bloeiperiode
De Zweedse invasies van de zeventiende eeuw richtten veel schade aan, maar de stad wist hiervan te herstellen en maakte in de achttiende eeuw opnieuw een bloeiperiode door. Er werden talloze paleizen, kerken en andere fraaie bouwwerken neergezet en het culturele en artistieke leven bloeide.
Poolse delingen
In 1772, 1793 en 1795 werd Polen in drie fasen steeds verder opgedeeld tussen Pruisen, Oostenrijk en Rusland en na de derde deling verdween het geheel van de landkaart. Warschau ging deel uitmaken van Pruisen. De komst van Napoleon gaf de inwoners van de stad even hoop, maar na diens val, volgend op zijn desastreuze Russische veldtocht, kwam Warschau onder Russische bestuur te staan.
Opnieuw onafhankelijk
Tot aan de Eerste Wereldoorlog bleef de stad in Russische handen, om na 1918 als hoofdstad van een nieuw en onafhankelijk Polen te herrijzen. Op 1 september 1939 vielen de Duitsers en niet veel later ook de Russen Polen binnen. Beiden bezetten een deel van het Poolse territorium: opnieuw was het land opgedeeld door zijn machtige buren.
Onderdrukking en vernietiging
In april 1943 vond de Opstand van het Joodse Getto van Warschau plaats. Deze werd genadeloos onderdrukt en leidde tot de totale vernietiging van Warschau’s zes eeuwen oude Joodse gemeenschap. In de hoop zo de stad te bevrijden en de onafhankelijkheid van Polen te waarborgen, vond in augustus 1944 de Opstand van Warschau plaats, die wederom meedogenloos werd neergeslagen. Aan het eind van de oorlog hadden 850.000 inwoners van Warschau – bijna tweederde van de vooroorlogse bevolking – het leven verloren.
Vitaliteit herwonnen
Na de oorlog werd de stad herbouwd naar zijn 17de- en 18de-eeuwse evenbeeld. En hoewel er tussen de fraaie historische gebouwen ook de nodige naargeestige voorbeelden van sovjetarchitectuur vallen te aanschouwen, heeft het ooit bijna geheel verwoeste Warschau zijn vroegere vitaliteit en karakteristieke sfeer weer geheel herwonnen.
