In de voetsporen van de Tataren: de enige moslimminderheid van Polen
Volgens de legende was koning Jan III Sobieski zo blij met de dienst van een Tataarse cavaleriekapitein dat hij hem zoveel land in Polen gaf als hij te paard kon berijden in één dag. Zo kwamen Tataren in Polen terecht, in de oostelijke provincie Podlaskie.
De zogenaamde Tataarse Route, bestaande uit een cirkel van steden en dorpjes - Białystok, Sokółka, Bohoniki, Krynki, Kruszyniany, Krynki en Supraśl - is slechts 150 km lang, maar het stelt bezoekers in staat om de unieke sfeer te ervaren van een plek waar vier culturen en religies al eeuwenlang naast elkaar bestaan. Hoewel Polen een lange geschiedenis heeft van katholiek-orthodoxe en katholiek-joodse relaties, waren Tataren de enigen die sterke banden met de islam en de oosterse cultuur brachten en onderhielden. Een reis langs de Tataarse Route leidt toeristen door hun unieke bijdragen aan de Poolse cultuur.
Bogusław R. Zagórski, een expert op het gebied van de islamitische wereld, merkt op:
In het grote geheel is het het enige voorbeeld van een langdurige moslimgemeenschap in een niet-islamitisch Europees land. Een gemeenschap die door de eeuwen heen tot op de dag van vandaag dezelfde rechten en privileges heeft genoten. Ze hebben het gevoel dat Polen hun vaderland is... Het is een fenomeen waar Polen trots op mag zijn.
Waar kwamen de Poolse Tataren vandaan?
De eerste Tataren kwamen in de 14e eeuw naar Polen toen Vytautas, de groothertog van Litouwen, hen asiel aanbood als waardering voor hun militaire diensten tijdens de oorlog tegen de Duitse Orde. Degenen die kwamen waren meestal politieke ballingen, ouderlingen van de Gouden Horde en de Krim die gedwongen werden hun gemeenschappen te verlaten. Hun uitstekende gevechtsvaardigheden waren erg in trek in Polen en Litouwen tijdens de turbulente 15e eeuw, en Tataren vochten goed, bijvoorbeeld in de epische Slag bij Grunwald in 1410 (een van de grootste veldslagen in de geschiedenis van het middeleeuwse Europa). In de daaropvolgende eeuwen werden Tataren royaal gecompenseerd met ridderorden, wapenschilden en land als beloning voor het vechten aan de zijde van het Poolse leger. In feite was het Jan III Sobieski die heel veel land in Podlaskie aan Tataren gaf.
Tataren vestigden een regio aan de huidige grens met Wit-Rusland als hun enclave en vormden daarmee het grootste centrum van de islamitische cultuur in Polen. Ze worden vaak aangeduid als Lipka-Tataren, Poolse Tataren, Lipkowie of Muślimi.
Moskeeën in Polen
Tegenwoordig bevinden zich twee van de in totaal vijf moskeeën in Polen in de Tataarse enclave in Oost-Polen – in de kleine dorpjes Bohoniki en Kruszyniany.
De moskee in het dorp Kruszyniany is de oudere. Het is niet met zekerheid bekend wanneer het werd gebouwd, maar de eerste documenten die het bestaan ervan registreren dateren uit het begin van de 18e eeuw. Het is bedekt met groen geschilderd hout (de kleur van de islam) en heeft twee gebedsruimtes binnen - een voor mannen en de andere voor vrouwen. Het is open voor bezoekers en de gids zal je veel interessante verhalen vertellen over de Tataarse gemeenschap (in het Pools, dus een Poolssprekende vriend is nodig voor vertaling).
De moskee in Bohoniki is de kleinste van twee, maar lijkt meer op traditionele moskeeën. De lokale gemeenschap bouwde het in 1873, maar tijdens de Tweede Wereldoorlog werd het verwoest door het Duitse leger, dat er een veldhospitaal van maakte. Na de oorlog slaagde de Tataarse gemeenschap erin om het gebouw nauwgezet in zijn oorspronkelijke vorm te herscheppen.
