Krakause kerststallen zijn fijngebouwde, met meerdere verdiepingen en rijk versierde bouwsels, gemaakt van lichte en wegwerp materialen. Ze bestaan, vooral tegenwoordig, uit een verzameling van miniaturen van monumentale architectuur van Krakau die fantasierijk met elkaar verwerkt en verbonden zijn. De kerststal is een waardig onderdeel van het grote geheim van de geboorte van de Zoon van God. Het is ontstaan in 19-eeuwse Krakau en het is ver verwijderd van hetgeen elders niet alleen in Europa maar in heel de wereld over dit thema is gemaakt.
De traditie om een kerststal te bouwen tijdens Kerstmis komt voort uit de traditie van de statische kerststal en de geboortetafereeltjes, die gedurende de Kerstperiode in kerken werden geplaatst. Dit waren voornamelijk geboortetafereeltjes uit Bethlehem, met een rotsachtig landschap op de achtergrond. De kerststal werd compleet gemaakt met kleine figuurtjes van het Kindje in de wieg, Maria en Jozef.
De eerste Krakause kerststallen ontstonden medio 19e eeuw. Ze werden gemaakt door timmerlieden en metselaars uit de buurt van Krakau, vooral uit Zwierzyniec. Dat was voor hen een bezigheid buiten het bouwseizoen. Tijdens Kerst liepen zij met hun kerststallen langs de huizen. Vanaf de 2e helft van de 19 -de eeuw ontstond onder timmerlieden en metselaars een soort kerststaalmaker eigenschap.
Er waren twee soorten kerststallen: kleine, zonder veel poespas, die bestemd waren voor onder de kerstboom en grote, soms wel tot 3 meter hoog, aangepast voor een mobiel poppentheater met speciaal geschreven teksten en muziek.
De traditie om kerststallen af te spelen verdween tijdens de Eerste Wereldoorlog. In 1937 werd de 1e Concours georganiseerd om de mooiste Krakause kerststal te kiezen, die een herleving van de traditie om kerststallen te bouwen betekende. Het lukte weliswaar niet om het bijbehorende poppenspel nieuw leven in te blazen maar de traditie om speciale kerststallen voor het concours te bouwen was geboren.
Het Historisch Museum, de organisator van het concours en het tentoonstelling na het concours, verzamelt kerststallen sinds 1945. Momenteel bezit het Historisch Museum de rijkste collectie van Krakause kerststallen ter wereld. Op basis van deze collectie kan je heel goed de ontwikkeling en veranderingen zien in de kerststalkunst.
Dat uit zich in zowel de keuze van het materiaal, de verlichting ,de constructie, de architectuur, de wijze van versieren, de kleuren alsmede de verscheidenheid aan figuurtjes die in de kerststallen voorkomen. De figuurtjes symboliseren de tijden waarin wij leven or zij symboliseren belangrijke gebeurtenissen in het verleden. Geïnspireerd door het monumentale karakter van Krakau, bestaande uit verschillende stijlen en tijden, zijn de Krakause kerststallen architectonisch zeer gevarieerd. En juist deze verscheidenheid van verschillende stijlen binnen een object, is de voornaamste troef van de Krakause kerststal en tegelijkertijd de constante factor in zijn ontwikkeling. Geïnspireerd door de Krakause bouwstijl, bouwden kerststaalmakers kerststallen die aan sprookjespaleizen doen denken. In veel kerststallen vinden wij de Renaissancestijlarcades van de Lakenhal, de torens van Gotische kerken, boogramen, kleurrijke glas-in-loodramen en vele andere Krakause motieven.
De Krakause kerststal, fantasierijk gebaseerd op de architectuur en de specifieke sfeer van Krakau is tevens een geweldige geschiedenisles, met gevoel voor esthetiek. De prachtige, rijk bewerkte kerststal leert, speelt en ontroert.
