Elk Pools kind hoort al in zijn vroege jeugd van zijn ouders het gezegde „Een Pool, een Hongaar – broers van elkaar”. Het is vergelijkbaar in Hongaarse gezinnen, waar men zegt „Lengyel, magyar – két jó barát”.
De vriendschap tussen de Polen en de Hongaren heeft een lange geschiedenis en is gebaseerd op gemeenschappelijke waarden, een gemeenschappelijk lot en liefde voor vrijheid. Het is een authentieke vriendschap van twee broederlijke naties, ongeacht wie onze landen op een bepaald moment regeerde. Eeuwenlang vochten Hongaren en Polen tegen gemeenschappelijke vijanden, steunden zij elkaar en stierven zij vaak voor elkaar. Duizend jaar gemeenschappelijke geschiedenis verenigt ons.
Vandaag vieren wij Pools-Hongaarse Vriendschapsdag, en daarom is het de moeite waard te herinneren aan de geschiedenis van deze uiterst sterke broederschap, die al honderden jaren bestaat en een uniek verschijnsel is in de hedendaagse wereld.
Het begon allemaal met een gemeenschappelijke grens
De goede betrekkingen tussen Polen en Hongarije gaan terug tot de vroege Middeleeuwen, toen de eerste Hongaarse koning Stefanus I het grondgebied bezette dat grensde aan de Piastenstaat. Zijn moeder was Adelaide, de zuster van de Poolse heerser Mieszko I.
De heersers van beide landen, die bedreigd werden door de Duitse expansie naar het oosten, besloten een defensieve alliantie te vormen. De Hongaren steunden ook militair de Poolse expeditie naar Kiev. Beide jonge staten worstelden met soortgelijke problemen - in de 11e eeuw brak in hen een wrede heidense opstand uit, slechts enkele tientallen jaren na de invoering van het christendom.
En vergeet de heilige Kinga niet, dochter van de Hongaarse heerser Bela IV en echtgenote van de Poolse koning Boleslaw de Kuise. Volgens de legende was zij het die zout uit Hongarije naar Polen bracht - in feite bracht zij de mijnwerkers mee die de zoutwinning in Bochnia en Wieliczka op gang brachten (de inkomsten uit de verkoop van zout waren gedurende het hele bestaan van de Poolse kroon een van de belangrijkste punten op de begroting van de vorst).
.JPG "Wieliczka")
Op de foto: Heilige Koningin Kinga in de Wieliczka zoutmijn
Dynastieke huwelijken
Polen en Hongarije hebben elkaar eeuwenlang militair gesteund in de strijd tegen gemeenschappelijke vijanden. Dit werd bevorderd door koninklijke huwelijken, die de opeenvolgende Poolse en Hongaarse dynastieën, waarvan de belangrijkste het vermelden waard zijn, met elkaar in verbinding brachten.
- Elisabeth, dochter van de Poolse heerser Ladislaus Lokietek, werd de echtgenote van de Hongaarse koning Karel Robert. Hongarije werd een langdurige bondgenoot van Polen in gevechten tegen de Teutoonse ridders, Brandenburg en de Tsjechen.
- Na de erfloze dood van de Poolse koning Casimir de Grote, volgde als onderdeel van een regeling, de dochter van Lodewijk van Hongarije, Jadwiga, op de Poolse troon. Als koningin van Polen trouwde zij met de Litouwse heerser Ladislaus Jagiello, die gedoopt werd, en Litouwen werd voor de volgende 400 jaar met Polen verbonden.
- In de daaropvolgende jaren kwamen verschillende heersers op de Hongaarse troon, die afstamden van de Jagiellonische familie: Władysław Warneńczyk (die stierf tijdens de tragische slag met de Turken bij Varna), Jan Olbracht en Ludwik, wiens bewind werd gekenmerkt door oorlogen met Turkije. Officieel wilden de Poolse heersers hun betrekkingen met Turkije niet laten verslechteren, maar officieus werden honderden soldaten uit Polen gezonden om hun "broeders" te helpen. Helaas bleek Turkije te sterk te zijn en gedurende vele jaren stond het oostelijk deel van Hongarije onder Turkse overheersing. Veel Hongaren vonden toen onderdak in Polen.
Levendige culturele uitwisseling
Dit is ook de periode van intensieve culturele uitwisseling, die beide landen sinds de tijd van koningin Jadwiga verbindt. In Krakau, aan de Jagiellonische Universiteit werd in 1464 een studentenhuis gesticht voor de Hongaarse jeugd, die in groten getale in Polen studeerde.
Poolse drukkers publiceren de eerste bijbel in het Hongaars in de 16e eeuw. In die tijd was elk derde boek dat in Hongarije werd gepubliceerd afkomstig van Poolse drukkerijen.
Poolse boeren trokken vaak naar het buitenland en openden zagerijen, timmerwerkplaatsen, staalfabrieken en zelfs hele nederzettingen in Hongarije. Vanuit Hongarije kwamen weer Renaissance invloeden naar Polen.
Stefan Batory, Hongaar en gekozen koning van Polen
Stefan Batory bij Psków, Jan Matejko
De tot koning van Polen gekozen hertog van Transsylvanië, Stefan Batory (koning van Polen 1575-1586), moderniseerde het Poolse leger, creëerde onder meer een infanterie bestaande uit stedelingen en boeren en stichtte de huzaren, de beste bereden troepen in Europa gedurende de volgende 200 jaar.
Hij was een soldaat van vlees en bloed met een immense militaire ervaring en een onmiskenbaar talent. Hij leidde drie zegevierende veldtochten tegen Moskou onder leiding van Ivan IV de Verschrikkelijke. Dankzij hem veroverde Polen bijna het hele grondgebied van Lijfland.
Batory's modernisering van het Poolse leger was gunstig voor Hongarije, want honderd jaar later de andere gekozen koning, de Poolse edelman Jan III Sobieski, versloeg de Turken in de Slag bij Wenen in 1683, waardoor het Ottomaanse Rijk niet alleen uit Wenen, maar ook uit Hongarije werd verdreven.
Generaal Józef Bem held van Polen en Hongarije
De 19e eeuw was uitermate moeilijk voor Polen en Hongarije. Hongarije werd opgenomen in het Habsburgse Rijk, Pools grondgebied werd met geweld ingenomen door Rusland, Oostenrijk en Pruisen. De afwezigheid van Polen en Hongarije op de wereldkaarten leidde echter niet tot een verzwakking van de banden tussen onze naties, integendeel. Deelnemers aan talrijke opstanden (waaronder de Rakoczy opstand, de Bar Confederatie-opstand, de November opstand) vonden altijd onderdak en steun bij de “broeders".
Tijdens de Lente der Volkeren 1848-1849 werd de Poolse generaal Józef Bem opperbevelhebber in Hongarije en voerde het bevel over het Transsylvaanse leger, dat zeer succesvol was in veldslagen tegen de Habsburgers (hij won 33 veldslagen). Volgens de legende ontving hij voor zijn prestaties de grootste diamant uit de kroon van de Hongaarse koningen, die werd vervangen door een plaat met de inscriptie "Józef Bem".
Cruciale hulp in de strijd tegen Bolsjewiek Rusland
In 1920 verdedigden de Polen het eigen land en Europa tegen de invasie van de bolsjewieken, maar dat zou ze nooit gelukt zijn zonder de hulp van Hongarije.
Hongaarse munitie, aan het Poolse leger geleverd vlak voor de strijd bij Warschau, hielp de Polen om de invasie van de Bolsjewieken af te slaan. Polen ontving meer dan 100 miljoen kogels, veldkeukens en ander oorlogsmateriaal dat nodig was om strijd te leveren. Hongarije bood, als enige land in de regio, 30.000 cavaleristen te sturen, maar noch Tsjechoslowakije, noch Roemenië stemden in met de verplaatsing van deze troepen over hun grondgebied.
De Hongaren stonden op tegen Hitler
Zelfs toen Hongarije vóór de Tweede Wereldoorlog een bondgenoot van Hitler werd, werd de vriendschap niet vergeten. "Wij zijn niet bereid indirect of direct deel te nemen aan gewapende actie tegen Polen. Met "indirect" bedoel ik hier dat wij elke eis zullen afwijzen die ertoe zou leiden dat Duitse troepen te voet, per motorvoertuig of per spoor over Hongaars grondgebied zouden kunnen worden vervoerd voor een aanval op Polen. Indien Duitsland dreigt geweld te gebruiken, zal ik categorisch verklaren dat wij wapen met wapen zullen beantwoorden," schreef het hoofd van de Hongaarse diplomatie. Premier Pál Teleki (op de foto links) kondigde Hitler aan dat hij niet zou instemmen met de invasie van Polen vanaf Hongaars grondgebied, waarbij hij dreigde belangrijke communicatieknooppunten op te blazen. De Hongaren namen ook 100.000 vluchtelingen uit Polen op, en tienduizenden Poolse soldaten baanden zich, met de geheime toestemming van de autoriteiten, een weg door Hongarije naar het Westen, om verder te reizen naar Frankrijk en Engeland.
Interessant is ook dat Hongaarse troepen de Polen hielpen tijdens de Opstand van Warschau. Aanvankelijk verboden hun commandanten hen om aan de Duitse kant te vechten. Het gebeurde ook dat ze wapens en voedsel gaven aan de Poolse opstandelingen. De commandanten van de eenheden boden aan om 20 duizend soldaten naar de Poolse zijde te verplaatsen. Helaas werden de Hongaarse eenheden snel teruggeroepen van het front aan de rivier de Wisła.
De Polen hielpen meer dan de Amerikanen
Hoe was de samenwerking tijdens de Sovjet bezetting van beide landen? De demonstratie van Hongaarse studenten uit solidariteit met de arbeiders uit Poznan in Boedapest leidde in 1956 tot een revolutie in Hongarije, die vervolgens bloedig werd onderdrukt door het Sovjetleger.
Na de ineenstorting van de revolutie hebben de Polen bloed gedoneerd en hulp gestuurd naar de Hongaren. Er stonden bij de ziekenhuizen lange rijen met mensen die bloed wilden doneren voor de Hongaarse opstandelingen. Onze burgers gaven meer giften aan Hongarije dan de regering van de VS (ongeveer 2 miljoen dollar).
Na de val van het communisme zijn beide landen in hetzelfde jaar toegetreden tot de NAVO (1999) en de Europese Unie (2004). In 2007 riepen het Poolse en het Hongaarse parlement 23 maart uit tot Pools-Hongaarse vriendschapsdag. Beide landen werken intensief samen, ongeacht welke partij aan de macht is in Boedapest en Warschau.
De vriendschap tussen Hongarije en Polen blijft een reden voor trots en hoop, dat als er ooit moeilijke tijden komen, wij altijd op elkaar kunnen rekenen!
